Αρχικά, εισάγοντας τον όρο «κοινωνικοποίηση», θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μία ενεργό διαδικασία κατά την οποία το άτομο οικοδομεί την προσωπικότητά του, προσπαθεί να ενταχθεί σε διάφορες κοινωνικές ομάδες και σε γενικές γραμμές μαθαίνει τους κοινωνικούς κανόνες με βάση τους οποίους θα είναι σε θέση να ανήκει αρμονικά σε μία κοινωνική ομάδα.
Η διαδικασία αυτή ξεκινά από μικρή ηλικία και υπεύθυνοι ώστε ένα παιδί να στραφεί προς την κατάκτησή της είναι κάποιοι φορείς, αυτοί που ονομάζονται «φορείς κοινωνικοποίησης». Οι κύριοι εξ αυτών – για το λόγο αυτό καλούνται «πρωτογενείς» – είναι η οικογένεια και η παρέα των συνομηλίκων. Είναι αλήθεια πως η κοινωνικοποίηση ενός ατόμου δεν αποτελεί μία «εγκυκλοπαίδεια» την οποία αποστηθίζεις και ξεμπερδεύεις. Είναι μία ενεργή διαδικασία, διαρκώς μεταβαλλόμενη, με ποικίλες αξίες και κανόνες, με τεχνικές μίμησης κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών, με ετερογενή χαρακτηριστικά, πρότυπα, αντιλήψεις και ρόλους. Όλα αυτά είναι κύρια ευθύνη της οικογένειας η οποία καλείται συνεχώς να τα μεταλαμπαδεύει στο παιδί της. Επιπρόσθετα, οι παρέες φέρουν αντίστοιχο μερίδιο ευθύνης τόσο για τα ποιοτικά όσο και τα αντίστοιχα ποσοτικά χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης.
Τι συμβαίνει όμως με τους υπόλοιπους, τους δευτερεύοντες φορείς κοινωνικοποίησης ενός ατόμου; Δίχως αμφιβολία και αυτοί είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί. Οικοδομώντας ένα τόσο σύνθετο εγχείρημα απαιτούνται πολλά «μηχανήματα». Στο σημείο αυτό θα αναζητήσουμε πώς το τρέξιμο ή γενικότερα τα αθλήματα του στίβου, όσο και αν δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό, βοηθούν ένα παιδί στην κατεύθυνση της κοινωνικοποίησής του.
Πολλοί γονείς σπεύδουν να γράψουν το παιδί τους σε κάποιο ομαδικό άθλημα, ώστε πέρα από τις αξίες και τα οφέλη της άσκησης (τα οποία κάθε μορφή άσκησης και άθλησης προσφέρει), να ενισχύσουν τα κοινωνικά στοιχεία και τις δεξιότητες αλληλεπίδρασης και συνεργασίας των παιδιών τους. Ωστόσο, αυτό δύναται να επιτευχθεί μόνο μέσα από τα ομαδικά αθλήματα; Η απάντησή μου είναι, όχι! Ακόμη και μέσα από τα αγωνίσματα του στίβου το παιδί διδάσκεται αντίστοιχες κοινωνικές δεξιότητες, ενώ παράλληλα αποκτά και στοιχεία που ενισχύουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή του, ίσως και περισσότερο από ότι στα ομαδικά αθλήματα.
Ας γίνω πιο συγκεκριμένος. Οι ακαδημίες του στίβου, όπως κάθε σωστή και υπεύθυνη ακαδημία οποιουδήποτε αθλήματος, δουλεύουν από τις νηπιακές ηλικίες με ομαδικά παιχνίδια. Η επαφή με το άθλημα έρχεται μέσα από διάφορα παιχνίδια και ποικίλες δραστηριότητες, ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες. Μέσα από αυτά τα παιχνίδια και τους ρόλους που αυτά περιέχουν το παιδί μπορεί να προσομοιώσει καταστάσεις και συναισθήματα της κοινωνικής ζωής. Με το πέρασμα των χρόνων, το κάθε παιδί – αθλητής εξειδικεύεται σε κάποιο αγώνισμα, όμως η ομαδική προπόνηση συνεχίζεται. Στα πλαίσια της ομάδας ενισχύονται οι διαπροσωπικές σχέσεις, θωρακίζεται η αίσθηση του «ανήκειν» σε μία ομάδα, δοκιμάζεται διαρκώς η κουλτούρα της αλληλεγγύης και της συνεργασίας, ενώ εξακολουθεί η αποδοχή και η τήρηση των κανόνων της να αποτελούν βασική προϋπόθεση. Και τι συμβαίνει στους αγώνες; Ναι, μπορεί τα αγωνίσματα του στίβου (πλην εξαιρέσεων) να είναι ατομικά, όμως στους περισσότερους αγώνες ο αθλητής αγωνίζεται για την ομάδα του (σύλλογο, σχολείο, χώρα κ.ά.). Συνεπώς οι προσωπικές επιθυμίες ή οι όποιες ατομικές απογοητεύσεις οφείλουν να είναι τέτοιες, ώστε να μην επηρεάζεται η ομάδα.
Να γίνω και ακόμη πιο συγκεκριμένος; Ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα αγώνισμα μεγάλων αποστάσεων. Όταν αναφερόμαστε σε μεγάλες αποστάσεις σημαίνει ότι απαιτούνται αρκετές ώρες, μέρες και μήνες προετοιμασίας πριν από έναν αγώνα. Απαιτείται πίεση του οργανισμού, σωματική και ψυχική η οποία αναμφίβολα δεν επιτυγχάνεται ατομικά. Ακόμα και σε αυτό το τελείως μοναχικό αγώνισμα η ομάδα, η παρέα, οι συναθλητές που βιώνουν ακριβώς τα ίδια συναισθήματα, τους ίδιους πόνους, τις ίδιες εντάσεις με εσένα είναι από τα ελάχιστα άτομα που μέσα και έξω από τους στίβους μπορούν να σε βοηθήσουν. Εκτός αυτού, ακόμα και χωρίς την ένταξη σε κάποια ομάδα προπόνησης, το «μοναχικό» τρέξιμο διδάσκει και προάγει σε έναν άνθρωπο αξίες και χαρακτηριστικά όπως είναι η επιμονή, η υπομονή, η εγκράτεια, ο σεβασμός στη φύση και τόσα ακόμη τα οποία δίχως αμφιβολία είναι απαραίτητα εφόδια για κάθε κοινωνική συναναστροφή ενός ατόμου.
Παράλληλα, η επίτευξη μικρών, ρεαλιστικών, σταδιακών και καθημερινών στόχων, η συμμετοχή και ο υγιής τερματισμός σε αγώνες είναι παράγοντες οι οποίοι αναμφίβολα βοηθούν ένα νέο άτομο να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του, να αγαπήσει τον εαυτό του, το σώμα του και τελικά να βελτιώσει την ψυχική του υγεία.
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να σημειώσουμε πως η ενασχόληση ενός παιδιού με οποιοδήποτε άθλημα ή αγώνισμα το βοηθά αναμφισβήτητα προς την κατεύθυνση της κοινωνικοποίησής του. Ο αθλητισμός είναι θεμελιώδες συστατικό τόσο για το σώμα, όσο και για το χαρακτήρα, την προσωπικότητα, την ψυχική υγεία και την κοινωνική συμπεριφορά ενός ατόμου, πόσο δε μάλλον ενός παιδιού που τώρα τα οικοδομεί όλα αυτά. Ο στίβος, ως η πρώτη μορφή άθλησης που εμφανίστηκε, παρέχει μέσα από όλα τα αγωνίσματά του όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Δημήτρης Γάτσιος
Μαθηματικός (MΕd, MSc) – Ερασιτέχνης δρομέας
